امنیت
فهرست مطالب
چرخه عمر امنیتی (Security Life Cycles)، که اغلب به عنوان چرخه‌های حیات امنیت اطلاعات یا چرخه‌های عمر امنیت اطلاعات نیز شناخته می‌شوند، چارچوب‌های مفهومی هستند که مراحل مختلفی را که یک سیستم، دارایی یا پروژه از منظر امنیتی طی می‌کند، از زمان ایده اولیه تا زمان بازنشستگی یا از بین رفتن آن، ترسیم می‌کنند. این چرخه‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا ملاحظات امنیتی را در تمام مراحل یک ابتکار در نظر بگیرند، نه اینکه امنیت را به عنوان یک اقدام پس از وقوع یا یک ضمیمه در نظر بگیرند.
یک چرخه حیات امنیت معمولا شامل مراحلی مانند برنامه‌ریزی و آغازین، تحلیل نیازمندی‌های امنیتی، طراحی امن، پیاده‌سازی امن، تست و ارزیابی امنیتی، استقرار، بهره‌برداری و نگهداری، و در نهایت، بازنشستگی و از حذف ایمن دارایی‌هایی است که دیگر مورد استفاده سازمان قرار نمی‌گیرد. در هر یک از این مراحل، فعالیت‌ها و ملاحظات امنیتی خاصی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که امنیت به طور یکپارچه در کل طول عمر دارایی یا سیستم حفظ می‌شود. هدف از به کارگیری چرخه‌های حیات امنیت، کاهش آسیب‌پذیری‌ها، مدیریت ریسک‌ها، اطمینان از انطباق با مقررات و در نهایت ایجاد سیستم‌ها و دارایی‌های امن‌تر و پایدارتر است. این رویکرد پیشگیرانه به دنیای امنیت سایبری کمک می‌کند تا هزینه‌های ناشی از حوادث امنیتی و تلاش‌های اصلاحی بعدی کاهش یابد و یک فرهنگ امنیتی قوی در سراسر سازمان شکل بگیرد. قبل از پرداختن به جزییات چرخه حیات امنیت، ابتدا باید ببینیم چرخه عمر اطلاعات چیست؟
چرخه عمر اطلاعات چیست؟
چرخه حیات اطلاعات (The Information Life Cycle)، که اغلب به آن چرخه عمر داده نیز گفته می‌شود، مراحل گوناگونی را توصیف می‌کند که اطلاعات یا داده از زمان ایجاد یا جمع‌آوری اولیه تا بایگانی، نابودی یا پاکسازی نهایی طی می‌کند. این چرخه یک رویکرد ساختاریافته برای مدیریت موثر و ایمن دارایی‌های اطلاعاتی در طول عمر آن‌ها فراهم می‌آورد. به طور معمول، این چرخه با مرحله ایجاد یا جمع‌آوری آغاز می‌شود، جایی که داده‌ها از طریق روش‌های مختلفی مانند تراکنش‌ها، حسگرها، ورودی‌های انسانی یا منابع خارجی تولید می‌شوند. پس از آن، مرحله پردازش یا ذخیره‌سازی شامل سازماندهی، ساختاربندی و ذخیره داده‌ها در سیستم‌ها و قالب‌های مناسب است، که اغلب شامل تبدیل، پاکسازی و ادغام با مجموعه‌داده‌های دیگر می‌شود. مرحله استفاده جایی است که اطلاعات برای پشتیبانی از فرآیندهای تجاری، تصمیم‌گیری، گزارش‌دهی و سایر فعالیت‌های سازمانی مورد دسترسی، تجزیه و تحلیل و استفاده قرار می‌گیرد.
با گذشت زمان یا کاهش ارزش، اطلاعات وارد مرحله نگهداری می‌شود که شامل فعالیت‌هایی مانند به‌روزرسانی، پشتیبان‌گیری و اطمینان از یکپارچگی و در دسترس بودن آن است. در نهایت، اطلاعات به مرحله بایگانی یا امحا می‌رسد، جایی که یا به طور ایمن برای نگهداری طولانی‌مدت به منظور رعایت الزامات قانونی یا تجاری ذخیره می‌شود یا به طور دائم و ایمن نابود می‌شود تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود. درک و مدیریت چرخه حیات اطلاعات برای سازمان‌ها بسیار مهم است تا از کیفیت داده‌ها اطمینان حاصل کنند، با مقررات مطابقت داشته باشند، منابع ذخیره‌سازی را بهینه کنند، خطرات مرتبط با نقض یا از دست دادن داده‌ها را کاهش دهند و در نهایت، ارزش به دست آمده از دارایی‌های اطلاعاتی خود را به حداکثر برسانند. یک سیاست چرخه حیات اطلاعات به خوبی تعریف شده به سازمان‌ها کمک می‌کند تا مسئولیت‌های واضحی را تعیین کنند، کنترل‌های امنیتی مناسب را در هر مرحله پیاده‌سازی کنند و تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد نگهداری و امحای داده‌ها بگیرند.
چرخه عمر امنیت اطلاعات (Information Security Lifecycle) از چه مولفه‌هایی تشکیل شده است؟
این چرخه متشکل از مولفه‌‌های مختلفی است که از مهم‌ترین آن‌ها به موارد زیر باید اشاره کرد:
- برنامه‌ریزی و تعیین محدوده (Planning and Scoping): در این مرحله، اهداف امنیتی سازمان، الزامات تجاری و قانونی، و محدوده سیستم یا دارایی اطلاعاتی که باید امن شود، تعیین می‌گردد. همچنین، پالیسی‌ها، استانداردها و رویه‌های امنیتی مرتبط شناسایی و تدوین می‌شوند. ارزیابی اولیه ریسک نیز در این مرحله انجام می‌شود تا تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های بالقوه شناسایی گردند.
- تحلیل و طراحی (Analysis and Design): در این مرحله، نیازمندی‌های امنیتی به طور دقیق‌تری تحلیل شده و کنترل‌های امنیتی مناسب برای مقابله با ریسک‌های شناسایی‌شده طراحی می‌شوند. این فرآیند شامل طراحی معماری امنیتی، انتخاب فناوری‌های امنیتی، تعریف رویه‌های امنیتی و برنامه‌ریزی برای پیاده‌سازی آن‌ها است. در این مرحله، در نظر گرفتن اصول امنیت از بدو طراحی (Security by Design) اهمیت ویژه‌ای دارد.
- پیاده‌سازی (Implementation): در این مرحله، کنترل‌های امنیتی طراحی‌شده به صورت عملیاتی پیاده‌سازی می‌شوند. این فرآیند شامل پیکربندی سخت‌افزار و نرم‌افزارهای امنیتی، توسعه کد امن، ایجاد رویه‌های امنیتی، آموزش کاربران و استقرار سیستم‌ها و فرآیندهای امنیتی است. اطمینان از پیکربندی صحیح و تست اولیه کنترل‌های پیاده‌سازی‌شده در این مرحله حیاتی است.
- آزمایش و ارزیابی (Testing and Evaluation): پس از پیاده‌سازی، کنترل‌های امنیتی به منظور اطمینان از عملکرد صحیح و مؤثر آن‌ها مورد آزمایش و ارزیابی قرار می‌گیرند. این فرآیند شامل تست نفوذ، اسکن آسیب‌پذیری، ممیزی‌های امنیتی و سایر روش‌های ارزیابی برای شناسایی نقاط ضعف و اطمینان از برآورده شدن نیازمندی‌های امنیتی است. نتایج این ارزیابی‌ها برای بهبود و اصلاح کنترل‌های امنیتی استفاده می‌شوند.
- استقرار (Deployment): در این مرحله، سیستم یا دارایی اطلاعاتی همراه با کنترل‌های امنیتی پیاده‌سازی‌شده و آزمایش‌شده، به محیط عملیاتی منتقل و مستقر می‌شود. اطمینان از انتقال امن و پیکربندی نهایی سیستم در محیط واقعی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- بهره‌برداری و نگهداری (Operation and Maintenance): پس از استقرار، سیستم یا دارایی اطلاعاتی وارد فاز بهره‌برداری می‌شود. در این مرحله، نظارت مستمر بر عملکرد کنترل‌های امنیتی، شناسایی و پاسخگویی به حوادث امنیتی، انجام به‌روزرسانی‌ها و وصله‌های امنیتی، مدیریت تغییرات و انجام ارزیابی‌های دوره‌ای ریسک برای شناسایی تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های جدید انجام می‌گیرد.
- بازنشستگی و امحا (Retirement and Disposal): در نهایت، زمانی که سیستم یا دارایی اطلاعاتی به پایان عمر مفید خود می‌رسد، باید به صورت امن بازنشسته و اطلاعات موجود بر روی آن به طور ایمن امحا شود تا از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس جلوگیری گردد. این مرحله شامل پاکسازی امن داده‌ها، از بین بردن فیزیکی سخت‌افزار در صورت لزوم و مستندسازی فرآیند بازنشستگی است.
این مولفه‌ها به صورت چرخه‌ای و تکراری عمل می‌کنند، به این معنی که پس از مرحله بازنشستگی و امحا، ممکن است نیاز به برنامه‌ریزی و ایجاد سیستم‌ها یا دارایی‌های اطلاعاتی جدید با در نظر گرفتن درس‌های آموخته شده از چرخه‌های قبلی باشد. این رویکرد چرخه‌ای به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به طور مستمر وضعیت امنیتی خود را بهبود بخشند و با تهدیدات و تغییرات محیطی سازگار شوند.
چگونه چرخه عمر امنیت اطلاعات (Information Security Lifecycle) را پیاده‌سازی کنیم؟
تصور کنید یک سازمان در حال توسعه و استقرار یک برنامه کاربردی تحت وب جدید برای مدیریت اطلاعات حساس مشتریان است. چرخه حیات امنیت اطلاعات در این سناریو با مرحله برنامه‌ریزی و تعیین محدوده آغاز می‌شود، جایی که تیم مدیریت پروژه و متخصصان امنیت اهداف امنیتی برنامه کاربردی، مانند محرمانه بودن اطلاعات مشتریان، یکپارچگی داده‌ها و دسترس‌پذیری سیستم، همچنین الزامات قانونی مربوط به حفاظت از داده‌ها را مشخص می‌کنند و محدوده برنامه کاربردی و سیستم‌های مرتبط را تعیین می‌نمایند.
در مرحله تحلیل و طراحی، نیازمندی‌های امنیتی دقیق‌تر بررسی شده و کنترل‌های امنیتی مناسب طراحی می‌شوند؛ این فرآیند شامل انتخاب روش‌های امن احراز هویت و مجوزدهی، طراحی معماری امنیتی برای جلوگیری از حملات رایج وب، برنامه‌ریزی برای استفاده از رمزنگاری برای محافظت از داده‌ها در حالت سکون و انتقال، و تعریف رویه‌های امنیتی برای توسعه و استقرار برنامه کاربردی است. در مرحله پیاده‌سازی، توسعه‌دهندگان با رعایت اصول کدنویسی امن، برنامه کاربردی را ایجاد می‌کنند و کنترل‌های امنیتی طراحی‌شده، مانند مکانیسم‌های ورود امن و اعتبارسنجی ورودی، پیاده‌سازی می‌شوند؛ همچنین، زیرساخت‌های لازم با تنظیمات امنیتی مناسب پیکربندی می‌گردند. پس از پیاده‌سازی، مرحله آزمایش و ارزیابی فرا می‌رسد که در آن متخصصان امنیت با انجام تست نفوذ و اسکن آسیب‌پذیری، نقاط ضعف احتمالی در برنامه کاربردی و زیرساخت را شناسایی کرده و اطمینان حاصل می‌کنند که کنترل‌های امنیتی به درستی کار می‌کنند.
پس از رفع ایرادات شناسایی‌شده، برنامه کاربردی در محیط عملیاتی مستقر می‌شود. در مرحله بهره‌برداری و نگهداری، تیم امنیت به طور مداوم عملکرد برنامه کاربردی و زیرساخت‌های آن را از نظر امنیتی نظارت می‌کند، به هشدارهای امنیتی پاسخ می‌دهد، وصله‌های امنیتی را اعمال می‌کند و به طور دوره‌ای ارزیابی ریسک را برای شناسایی تهدیدات جدید و اطمینان از اثربخشی مداوم کنترل‌های امنیتی انجام می‌دهد. در نهایت، اگر سازمان تصمیم به بازنشستگی این برنامه کاربردی بگیرد، مرحله بازنشستگی و امحا آغاز می‌شود که در آن داده‌های حساس مشتریان به طور امن پاکسازی شده و زیرساخت‌های مرتبط به شیوه‌ای امن از رده خارج می‌گردند تا از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات در آینده جلوگیری شود.
هنگام پیاده سازی چرخه عمر امنیتی (Security Life Cycles) باید به چه نکاتی دقت کنیم؟
هنگام پیاده‌سازی چرخه‌های عمر امنیت اطلاعات، توجه به نکات مختلف ضروری است تا اطمینان حاصل شود که این فرآیند به طور موثر و کارآمد اجرا شده و اهداف امنیتی سازمان محقق می‌شوند. یکی از مهم‌ترین نکات، تعهد و حمایت مدیریت ارشد است؛ بدون پشتیبانی قوی از سوی رهبری سازمان، تخصیص منابع لازم و ایجاد فرهنگ امنیتی فراگیر دشوار خواهد بود. درک کامل و دقیق از ریسک‌های تجاری و امنیتی سازمان نیز حیاتی است؛ چرخه عمر امنیتی باید بر اساس ارزیابی‌های جامع ریسک طراحی و اجرا شود تا کنترل‌های امنیتی متناسب با تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های خاص سازمان اعمال گردند. یکپارچه‌سازی امنیت با فرآیندهای کسب‌وکار و توسعه از دیگر نکات کلیدی است؛ امنیت نباید به عنوان یک فرآیند جداگانه و پس از وقوع در نظر گرفته شود، بلکه باید در تمام مراحل طراحی، توسعه، استقرار و بهره‌برداری سیستم‌ها و پروژه‌ها ادغام شود. تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های واضح برای هر مرحله از چرخه عمر امنیتی و اطمینان از پاسخگویی افراد و تیم‌های مربوطه ضروری است.
ایجاد و اجرای پالیسی‌ها، استانداردها و رویه‌های امنیتی مدون و قابل فهم که راهنمایی‌های لازم را برای پیاده‌سازی و حفظ امنیت ارائه می‌دهند، از اهمیت بالایی برخوردار است. آموزش و آگاهی‌رسانی مستمر به کارکنان در مورد اهمیت امنیت و نحوه رعایت رویه‌های امنیتی نقش بسزایی در موفقیت چرخه‌های عمر امنیتی دارد. استفاده از ابزارها و فناوری‌های مناسب برای خودکارسازی فرآیندهای امنیتی، تشخیص و پاسخگویی به تهدیدات و مدیریت آسیب‌پذیری‌ها می‌تواند کارایی این چرخه‌ها را افزایش دهد. نظارت و ارزیابی مداوم اثربخشی کنترل‌های امنیتی و انجام ممیزی‌های دوره‌ای برای شناسایی نقاط ضعف و فرصت‌های بهبود ضروری است. در نهایت، قابلیت انطباق و انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات محیط تهدید و نیازهای کسب‌وکار از جمله نکات مهمی است که باید در طراحی و پیاده‌سازی چرخه‌های عمر امنیتی مدنظر قرار گیرند تا سازمان بتواند به طور مستمر وضعیت امنیتی خود را بهبود بخشد.
اشتراک‌گذاری
مطالب مشابه
۳ اردیبهشت ۱۴۰۴
۲ اردیبهشت ۱۴۰۴
