معرفی بازیابی پس از فاجعه
بازیابی پس از فاجعه (Disaster Recovery)، فرآیندی است که به سازمان‌ها امکان می‌دهد پس از وقوع یک رویداد مخرب مانند آتش‌سوزی، سیل، حمله سایبری یا هرگونه اختلال دیگری که می‌تواند به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات آسیب برساند، عملیات خود را از سر بگیرند. هدف اصلی از بازیابی پس از فاجعه، به حداقل رساندن زمان از دست رفته، کاهش زیان‌های مالی و حفظ ادامه کسب‌وکار است.
یک برنامه بازیابی پس از حادثه که به درستی طراحی شده باشد، شامل مجموعه‌ای از اقدامات و رویه‌ها است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا داده‌های خود را بازیابی کنند، سیستم‌های خود را مجددا راه‌اندازی کنند و به سرعت به عملیات عادی بازگردند. این برنامه شامل شناسایی نقاط ضعف، ایجاد نسخه‌های پشتیبان منظم، آزمایش برنامه بازیابی، و آموزش کارکنان است. یکی از مولفه‌های کلیدی بازیابی پس از حادثه، نقاط بازیابی (Recovery Points) هستند. نقاط بازیابی نشان‌دهنده نسخه‌های پشتیبان از داده‌ها هستند که در فواصل زمانی مشخص ایجاد می‌شوند. با داشتن نقاط بازیابی متعدد، سازمان‌ها می‌توانند داده‌های خود را به یک نقطه زمانی خاص بازگرداند و مانع از دست رفتن داده‌های زیادی شوند.
علاوه بر نقاط بازیابی، اهداف زمان بازیابی (Recovery Time Objectives) نیز اهمیت زیادی دارند. اهداف زمان بازیابی، مدت زمانی را مشخص می‌کنند که سازمان می‌تواند تحمل کند تا سیستم‌های خود را پس از وقوع حادثه مجددا راه‌اندازی کند. انتخاب اهداف زمان بازیابی به اهمیت سیستم‌ها و میزان تحمل سازمان در برابر اختلالات بستگی دارد. بنابراین، برای اجرای موفق یک برنامه بازیابی پس از حادثه، سازمان‌ها باید از ابزارها و فناوری‌های مختلفی استفاده کنند. این ابزارها شامل نرم‌افزارهای پشتیبان‌گیری، سیستم‌های ذخیره‌سازی ابری، مجازی‌سازی و شبکه‌های خصوصی مجازی می‌شوند. همچنین، انجام تست‌های منظم از برنامه بازیابی برای اطمینان از کارایی آن ضروری است.
در نهایت، بازیابی پس از حادثه یک فرآیند مداوم است که نیاز به بازبینی و به‌روزرسانی منظم دارد. با توجه به تغییرات مداوم در محیط فناوری اطلاعات، سازمان‌ها باید برنامه بازیابی خود را به طور مرتب ارزیابی کرده و در صورت نیاز آن را اصلاح کنند. با توجه به توضیحاتی که ارائه کردیم باید بگوییم بازیابی پس از حادثه یک استراتژی حیاتی برای هر سازمانی است که به دنبال محافظت از داده‌ها و اطمینان از ادامه فعالیت خود در صورت بروز اختلالات است. با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای موثر یک برنامه بازیابی، سازمان‌ها می‌توانند از تبعات منفی حوادث غیرمنتظره جلوگیری کرده و به سرعت به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.
منظور از تیم بازیابی پس از فاجعه (Disaster Recovery) چیست؟
تیم بازیابی پس از فاجعه (Disaster Recovery) گروهی از متخصصان هستند که وظیفه طراحی، اجرا و مدیریت برنامه بازیابی پس از حادثه در یک سازمان را بر عهده دارند. این تیم متشکل از افراد با تخصص‌های مختلف مانند فناوری اطلاعات، امنیت سایبری، مدیریت بحران و کسب‌وکار است. وظایف اصلی تیم بازیابی پس از حادثه شامل شناسایی تهدیدات بالقوه، ایجاد و مستندسازی برنامه بازیابی، انجام تست‌های منظم، آموزش کارکنان و مدیریت عملیات بازیابی در صورت وقوع حادثه است. این تیم همچنین مسئولیت حفظ و به‌روزرسانی برنامه بازیابی با توجه به تغییرات در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و نیازهای کسب‌وکار را بر عهده دارد.
اعضای این تیم باید دانش عمیقی از سیستم‌ها و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات سازمان داشته باشند و توانایی تحلیل و ارزیابی ریسک‌های مختلف را داشتشه باشند. همچنین، این تیم باید با سایر بخش‌های سازمان مانند بخش فناوری اطلاعات، امنیت سایبری و مدیریت کسب‌وکار همکاری نزدیکی دارد تا اطمینان حاصل شود که برنامه بازیابی به طور موثر اجرا می‌شود. یک تیم بازیابی در صورت وقوع یک حادثه همچون یک حمله سایبری باید از مهارت‌های ارتباطی قوی خود استفاده کند تا بتواند در شرایط بحرانی به طور موثر با سایر اعضای تیم و ذینفعان ارتباط برقرار کند. همچنین، این تیم باید توانایی تصمیم‌گیری سریع و مؤثر در شرایط اضطراری را داشته باشد.
نکته مهمی که باید در ارتباط با آماده‌سازی این تیم به آن اشاره داشته باشیم، مفهوم تداوم کسب و کار است که مکمل بازیابی از فاجعه قرار دارد و باید به آن توجه داشت. به طور کلی، تداوم کسب‌وکار (Business Continuity) و بازیابی در برابر بلایا (Disaster Recovery) را باید دو روی یک سکه توصیف کنیم که برای اطمینان از بقای یک سازمان در صورت وقوع رویدادهای غیرمنتظره و مختل‌کننده طراحی شده‌اند.
تداوم کسب‌وکار به مجموعه‌ای از فرآیندها، سیاست‌ها و اقداماتی گفته می‌شود که یک سازمان برای حفظ عملیات حیاتی خود در صورت وقوع رویدادهای مختل‌کننده، مانند بلایای طبیعی، حملات سایبری یا اختلالات فنی، انجام می‌دهد. هدف اصلی تداوم کسب‌وکار، کاهش تاثیر این رویدادها بر کسب‌وکار و حفظ قابلیت ارائه محصولات و خدمات به مشتریان است.
از سوی دیگر، بازیابی در برابر بلایا به عنوان زیرمجموعه‌ای از تداوم کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شود و به طور خاص بر بازیابی سیستم‌های فناوری اطلاعات و داده‌ها پس از یک حادثه تمرکز دارد. بازیابی در برابر بلایا شامل ایجاد نسخه‌های پشتیبان از داده‌ها، تست منظم سیستم‌ها و توسعه برنامه‌هایی برای بازگرداندن سیستم‌ها به حالت عادی در سریع‌ترین زمان ممکن است. اگرچه تداوم کسب‌وکار و بازیابی در برابر بلایا دو مفهوم جداگانه هستند، اما به شدت به هم مرتبط هستند. به بیان دقیق‌تر، یک برنامه موفق برای تداوم کسب‌وکار به یک برنامه بازیابی در برابر حوادث قوی نیاز دارد تا بتواند در صورت وقوع حادثه، عملیات را به سرعت بازیابی کند. در یک برنامه جامع تداوم کسب‌وکار، سازمان‌ها معمولا به موارد زیر می‌پردازند:
- شناسایی ریسک‌ها: شناسایی تمام تهدیدات بالقوه‌ای که می‌تواند به کسب‌وکار آسیب برساند.
- تعیین عملیات حیاتی: شناسایی فرآیندها و سیستم‌های حیاتی که برای ادامه فعالیت کسب‌وکار ضروری هستند.
- ایجاد برنامه‌های بازیابی: توسعه برنامه‌های دقیق برای بازیابی سیستم‌ها و داده‌ها در صورت وقوع حادثه.
- تست و تمرین: انجام تست‌های منظم برای اطمینان از کارایی برنامه‌های بازیابی.
- آموزش کارکنان: آموزش کارکنان در مورد نقش آنها در اجرای برنامه بازیابی.
با داشتن یک برنامه جامع تداوم کسب‌وکار و بازیابی در برابر حوادث، سازمان‌ها می‌توانند از خود در برابر حوادث غیرمنتظره محافظت کنند، هزینه‌های ناشی از اختلالات را کاهش دهند و به حفظ اعتماد مشتریان کمک کنند.
چگونه یک تیم Disaster Recovery طراحی کنیم؟
ایجاد یک تیم بازیابی از حادثه (Disaster Recovery)، فرایندی چند مرحله‌ای و حیاتی برای هر سازمان است. این تیم متشکل از متخصصانی است که مسئولیت طراحی، اجرا و نگهداری برنامه‌های بازیابی را بر عهده دارند. برای ساخت یک تیم کارآمد، ابتدا باید نقش‌های مشخصی را تعریف کرد. این تیم باید شامل افرادی با تخصص‌های مختلف از جمله فناوری اطلاعات، امنیت سایبری، مدیریت بحران و کسب‌وکار باشد. هر یک از اعضای تیم باید مسئولیت‌های مشخصی داشته باشند و به خوبی با یکدیگر هماهنگ باشند.
در مرحله بعد، باید یک برنامه بازیابی جامع تدوین شود که شامل شناسایی تهدیدات بالقوه، تعیین اهداف بازیابی، ایجاد رویه‌ها و تعیین مسئولیت‌ها باشد. این برنامه باید به طور منظم مورد بازبینی و به‌روزرسانی قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که همچنان مرتبط و موثر است. همچنین، انجام تست‌های منظم برای ارزیابی کارایی برنامه بازیابی ضروری است.
آموزش کارکنان در مورد برنامه بازیابی و نقش آنها در آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. همه کارکنان باید بدانند که در صورت وقوع حادثه چه باید انجام دهند. علاوه بر این، ایجاد یک فرهنگ ایمنی و آگاهی از ریسک در سازمان می‌تواند به کاهش احتمال وقوع حوادث کمک کند. برای موفقیت یک تیم بازیابی در صورت وقوع حادثه، ارتباط موثر بین اعضای تیم و سایر ذینفعان بسیار مهم است. همچنین، استفاده از ابزارها و فناوری‌های مناسب برای مدیریت و خودکارسازی فرآیندهای بازیابی می‌تواند به بهبود کارایی تیم کمک کند. نکته‌ای که باید در این ارتباط با آن اشاره داشته باشیم نقش‌ها و مسئولیت‌های افراد در این تیم است. همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردیم، تیم بازیابی در برابر حوادث شامل گروهی از متخصصان است که وظیفه دارند در صورت بروز بحران، کسب‌وکار را به سرعت به حالت عادی بازگردانند. هر عضو این تیم نقش مشخصی دارد. اعضا این تیم به شرح زیر هستند:
رهبر تیم: او فرمانده تیم است و مسئولیت کلی برنامه بازیابی را بر عهده دارد. وظیفه اصلی‌اش اطمینان از اجرای صحیح برنامه و هماهنگی بین اعضای تیم است.
متخصصان فنی: این افراد کارشناسان فناوری هستند. آنها وظیفه دارند تا سیستم‌ها و داده‌ها را برای بازیابی آماده کنند. به طور مثال، آنها باید بدانند چگونه از اطلاعات پشتیبان‌گیری کنند و در صورت نیاز آنها را بازیابی کنند.
هماهنگ‌کننده ارتباطات: این فرد مسئول برقراری ارتباط با همه افراد درگیر در فرآیند بازیابی است، از مدیران تا کارمندان و حتی مشتریان. او باید اطمینان حاصل کند که همه از وضعیت آگاه هستند و اطلاعات به موقع به آنها منتقل می‌شود.
سایر اعضای تیم: بسته به اندازه و پیچیدگی سازمان، ممکن است اعضای دیگری هم در تیم باشند، مثل کارشناسان امنیتی، حقوقی و غیره.
مسئولیت‌های کلیدی هر عضو تیم:
- رهبر تیم: طراحی برنامه بازیابی، تعیین اهداف، نظارت بر اجرای برنامه و مدیریت بحران.
- متخصصان فنی: آماده‌سازی سیستم‌ها برای بازیابی، انجام تست‌های لازم، و اطمینان از کارایی سیستم‌ها پس از بازیابی.
- هماهنگ‌کننده ارتباطات: برقراری ارتباط موثر با همه ذینفعان، اطلاع‌رسانی درباره پیشرفت کار و جمع‌آوری اطلاعات.
چرا به تیم بازیابی نیاز داریم؟ حوادث غیرمنتظره همیشه ممکن است رخ دهند. بنابراین، با داشتن یک تیم بازیابی قوی، سازمان می‌تواند به سرعت به این حوادث پاسخ داده و از تبعات منفی آنها بکاهد.
مفتاح رایانه افزار؛ کلید بازیابی و تداوم کسب‌وکار شما
در دنیای پرشتاب امروز، وقوع حوادث غیرمنتظره و اختلالات در سیستم‌های فناوری اطلاعات امری اجتناب‌ناپذیر است. این حوادث می‌توانند به کسب‌وکارها آسیب‌های جدی وارد کرده و منجر به از دست رفتن داده‌ها، اختلال در عملیات و کاهش درآمد شوند. برای مقابله با این چالش‌ها، داشتن یک برنامه بازیابی پس از فاجعه (Disaster Recovery) قوی و موثر ضروری است.
شرکت مفتاح رایانه‌افزار با ارائه خدمات جامع در حوزه بازیابی در برابر حوادث، به سازمان‌ها کمک می‌کند در برابر حوادث غیرمنتظره مقاوم‌تر شوند. متخصصان ما با بهره‌گیری از دانش و تجربه خود در زمینه فناوری اطلاعات، راهکارهای سفارشی برای هر سازمان طراحی می‌کنند تا در صورت بروز بحران، کمترین آسیب را ببینند و سریع‌ترین زمان ممکن به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.
خدمات ما شامل ارزیابی ریسک، طراحی و اجرای برنامه‌های بازیابی، تست و تمرین برنامه‌ها، آموزش پرسنل و پشتیبانی مداوم است. با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های نوین، ما به شما کمک می‌کنیم تا یک برنامه بازیابی جامع و کارآمد داشته باشید که شامل موارد زیر باشد:
- ایجاد نسخه‌های پشتیبان: ایجاد نسخه‌های پشتیبان منظم از داده‌ها و سیستم‌ها برای بازیابی در صورت نیاز.
- تست‌های بازیابی: انجام تست‌های منظم برای اطمینان از عملکرد صحیح برنامه بازیابی.
- تعیین اهداف بازیابی: تعیین زمان موردنیاز برای بازیابی سیستم‌ها و داده‌ها پس از وقوع حادثه.
- ایجاد سایت‌های بازیابی: ایجاد سایت‌های جایگزین برای ادامه فعالیت در صورت آسیب دیدن سایت اصلی.
- آموزش پرسنل: آموزش کارکنان در مورد نحوه پاسخگویی به حوادث و اجرای برنامه بازیابی.
با انتخاب خدمات مفتاح، شما می‌توانید به موارد زیر دست پیدا کنید:
- کاهش زمان از دست رفته: با اجرای سریع برنامه بازیابی، می‌توانید به سرعت به فعالیت‌های خود بازگردید.
- کاهش خسارات مالی: با محافظت از داده‌ها و سیستم‌های خود، می‌توانید از خسارات مالی ناشی از وقوع حادثه جلوگیری کنید.
- افزایش اعتماد مشتریان: با نشان دادن توانایی خود در حفظ تداوم کسب‌وکار، می‌توانید اعتماد مشتریان خود را جلب کنید.
- کاهش ریسک‌های کسب‌وکار: با داشتن یک برنامه بازیابی قوی، می‌توانید ریسک‌های ناشی از حوادث غیرمنتظره را کاهش دهید.
مفتاح با ارائه خدمات تخصصی و با کیفیت، به شما کمک می‌کند تا با خیالی آسوده به فعالیت‌های خود ادامه دهید و از آینده کسب‌وکارتان محافظت کنید.
حمیدرضا تائبی
