فناوری عملیاتی
فناوری عملیاتی (Operational Technology) به مجموعه‌ای از سخت‌افزارها، نرم‌افزارها و سیستم‌هایی گفته می‌شود که برای کنترل، نظارت و مدیریت فرآیندهای صنعتی و زیرساخت‌های حیاتی به کار می‌روند. OT نقش محوری در صنایع مختلفی از جمله انرژی، تولید، نفت و گاز، آب و فاضلاب، و زیرساخت‌های شهری ایفا می‌کند. سیستم‌های کنترل صنعتی (ICS) یکی از شناخته‌شده ترین مدل‌های فناوری عملیاتی به شمار می‌روند که از طریق سامانه‌های نظارت و جمع‌آوری داده‌ها (SCADA) به جمع‌آوری، تحلیل و مدیریت داده‌های عملیاتی می‌پردازند. قلب تپنده این سیستم‌ها را می‌توان کنترل‌کننده‌های منطقی برنامه‌پذیر (PLC) دانست که با دریافت اطلاعات از حسگرها و تجهیزات مختلف، تصمیم‌گیری کرده و اقدامات لازم را برای کنترل فرآیندها انجام می‌دهند.
اهمیت امنیت در محیط‌های فناوری عملیاتی با توجه به وابستگی روزافزون صنایع به این سیستم‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. حملات سایبری به زیرساخت‌های فناوری عملیاتی می‌تواند منجر به اختلالات گسترده در تولید، توزیع انرژی و سایر خدمات حیاتی شود. برای مقابله با این تهدیدات، استفاده از راهکارهای امنیتی پیشرفته مانند SIEM (مدیریت اطلاعات و حوادث امنیتی) و NGFW (فایروال‌های نسل بعد) ضروری است. SIEM با تحلیل مداوم فعالیت‌های شبکه و اپلیکیشن‌ها، به شناسایی سریع تهدیدات کمک می‌کند. NGFW نیز با اعمال کنترل‌های دقیق بر ترافیک شبکه، از نفوذ مهاجمان به شبکه‌های فناوری عملیاتی جلوگیری می‌کند. در مجموع، فناوری عملیاتی، نقش بسیار مهمی در عملکرد صنایع مدرن ایفا می‌کند. با این حال، اهمیت امنیت در این محیط‌ها نیز به همان اندازه قابل توجه است. استفاده از راهکارهای امنیتی مناسب و به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها، می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا از زیرساخت‌های فناوری عملیاتی خود در برابر تهدیدات سایبری محافظت کنند.
فناوری اطلاعات؛ نیروی محرک دنیای دیجیتال
فناوری اطلاعات (Information Technology) به مجموعه‌ای از ابزارها، روش‌ها و سیستم‌هایی گفته می‌شود که برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، پردازش، انتقال و نمایش اطلاعات به کار می‌روند. این حوزه گسترده، از سخت‌افزار و نرم‌افزار گرفته تا شبکه‌ها و پایگاه داده‌ها را در بر می‌گیرد. امروزه، فناوری اطلاعات به عنوان ستون فقرات کسب‌وکارهای مدرن عمل کرده و نقش مهمی در بهبود بهره‌وری، تسهیل ارتباطات و ایجاد مزیت رقابتی ایفا می‌کند. فناوری اطلاعات را می‌توان به سه دسته اصلی زیر تقسیم کرد:
- عملیات (Operations): این بخش به مدیریت روزمره و نگهداری زیرساخت‌های فناوری اطلاعات می‌پردازد. وظایفی مانند نصب، پیکربندی، نگهداری و پشتیبانی از سخت‌افزار، نرم‌افزار و شبکه‌ها بر عهده این بخش است. همچنین، نظارت بر عملکرد سیستم‌ها، رفع مشکلات و ارائه خدمات پشتیبانی به کاربران از دیگر وظایف بخش عملیات است.
- نگهداری زیرساخت (Infrastructure Maintenance): این بخش مسئولیت برنامه‌ریزی، طراحی و پیاده‌سازی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را بر عهده دارد. طراحی شبکه‌ها، مراکز داده، سیستم‌های ذخیره‌سازی و امنیت شبکه از جمله وظایف این بخش است.
- حاکمیت (Governance): این بخش به تدوین سیاست‌ها، استانداردها و فرایندهای فناوری اطلاعات می‌پردازد تا اطمینان حاصل شود که فناوری اطلاعات با اهداف کسب‌وکار همسو است و از امنیت و حریم خصوصی داده‌ها محافظت می‌شود. همچنین، این بخش مسئولیت مدیریت ریسک‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و اطمینان از انطباق با قوانین و مقررات مربوطه را بر عهده دارد.
نقش کلیدی و تاثیرگذار امنیت سایبری در محافظت از محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی
امنیت سایبری، به عنوان یک دغدغه جهانی، در حفظ و پاسداری از داده‌ها، سیستم‌ها و زیرساخت‌های حیاتی در محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی نقش بسزایی ایفا می‌کند. در حالی که امنیت سایبری در حوزه فناوری اطلاعات به منظور حفاظت از داده‌های سازمانی و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به سیستم‌ها به شدت مورد توجه قرار گرفته است، اهمیت آن در محیط‌های فناوری عملیاتی که اغلب شامل سیستم‌های کنترل صنعتی و زیرساخت‌های حیاتی هستند، به مراتب بیشتر است.
با افزایش اتصال دستگاه‌ها و سیستم‌های فناوری عملیاتی به شبکه‌های فناوری اطلاعات و اینترنت، سطح تهدیدات سایبری علیه این محیط‌ها نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته است. مهاجمان سایبری با بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های موجود در این سیستم‌ها، قادر به مختل کردن فرآیندهای صنعتی، تحمیل خسارات مالی و حتی تهدید امنیت فیزیکی هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از سازمان‌ها در صنایع مختلف با حملات سایبری به زیرساخت‌های فناوری عملیاتی خود مواجه شده‌اند که منجر به توقف تولید، خسارات مالی و اختلال در ارائه خدمات شده است.
اهمیت امنیت سایبری در محیط‌های فناوری عملیاتی و فناوری اطلاعات به حدی است که مجمع جهانی اقتصاد، حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی را در کنار تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی به عنوان یکی از پنج تهدید بزرگ جهانی برشمرده است. بنابراین، سرمایه‌گذاری در راهکارهای امنیتی قوی و به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها، امری ضروری برای همه سازمان‌ها به ویژه در صنایع حیاتی مانند انرژی، تولید، و زیرساخت‌های شهری است.
همگرایی فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی و ضرورت یکپارچگی رویکردهای امنیتی
با گسترش فناوری‌های نوین و افزایش اتصال دستگاه‌ها در محیط‌های صنعتی، مرز بین فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی به سرعت در حال محو شدن است. ظهور اینترنت اشیا صنعتی (IIoT) و اتصال دستگاه‌های مختلف به شبکه‌های فناوری اطلاعات، وابستگی متقابل این دو حوزه را بیش از پیش آشکار کرده است. این همگرایی در حالی اتفاق می‌افتد که هر یک از این حوزه‌ها دارای ویژگی‌ها، آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات منحصر به خود هستند.
در گذشته، امنیت فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی به صورت مجزا مدیریت می‌شد، اما با افزایش پیچیدگی سیستم‌ها و اتصال آن‌ها به یکدیگر، رویکردهای سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای امنیتی سازمان‌ها نیست. امروزه، مهاجمان سایبری می‌توانند از طریق نفوذ به سیستم‌های فناوری اطلاعات، به سیستم‌های فناوری عملیاتی نیز دسترسی پیدا کرده و به زیرساخت‌های حیاتی آسیب وارد کنند.
بنابراین، سازمان‌ها نیازمند اتخاذ یک رویکرد یکپارچه برای تامین امنیت فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی هستند. این رویکرد شامل شناسایی نقاط ضعف مشترک و منحصر به فرد هر دو حوزه، ایجاد یک چارچوب امنیتی جامع، و آموزش کارکنان در مورد تهدیدات و بهترین شیوه‌های امنیتی است. با یکپارچه‌سازی امنیت فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی، سازمان‌ها می‌توانند از دارایی‌های خود به طور موثرتر محافظت کرده و از وقوع حوادث امنیتی جلوگیری کنند. اصل مهمی که باید به آن توجه داشت، توجه به یکسری نکات کلیدی و مهم به شرح زیر است:
- همگرایی IT و OT به دلیل افزایش اتصال دستگاه‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین.
- نیاز به یک رویکرد یکپارچه برای امنیت IT و OT.
- شناسایی نقاط ضعف مشترک و منحصر به فرد هر دو حوزه.
- ایجاد یک چارچوب امنیتی جامع.
- آموزش کارکنان در مورد تهدیدات و بهترین شیوه‌های امنیتی.
با توجه به پیچیدگی روزافزون محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی، سازمان‌ها باید به سمت یکپارچگی رویکردهای امنیتی خود حرکت کنند تا بتوانند از دارایی‌های خود در برابر تهدیدات سایبری محافظت کنند.
تفاوت ایمن‌سازی شبکه‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی
امنیت شبکه‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی، هرچند هر دو به دنبال حفاظت از اطلاعات و سیستم‌ها هستند، اما به دلیل تفاوت در ماهیت، عملکرد و اهداف، نیازمند رویکردهای امنیتی متمایز هستند. شبکه‌های IT عمدتا بر داده‌ها و اطلاعات تمرکز دارند و هدف اصلی آن‌ها حفظ محرمانگی، یکپارچگی و در دسترس‌پذیری داده‌ها است. این شبکه‌ها معمولا از نرم‌افزارهای مدرن، سیستم‌عامل‌های به‌روز و پروتکل‌های ارتباطی استاندارد استفاده می‌کنند و به طور مداوم در حال تغییر و به‌روزرسانی هستند. به همین دلیل، تهدیدات سایبری در این محیط‌ها اغلب به دنبال سرقت داده‌ها، ایجاد اختلال در خدمات و یا اخاذی هستند.
در مقابل، شبکه‌های OT به کنترل و مدیریت فرآیندهای فیزیکی در محیط‌های صنعتی می‌پردازند. این شبکه‌ها از سخت‌افزارهای قدیمی‌تر، سیستم‌های عامل اختصاصی و پروتکل‌های ارتباطی صنعتی استفاده می‌کنند که ممکن است به اندازه شبکه‌های IT به‌روزرسانی نشوند. هدف اصلی در امنیت OT، حفظ ایمنی و قابلیت اطمینان فرآیندهای صنعتی و جلوگیری از اختلال در تولید است. حملات سایبری به شبکه‌های OT می‌تواند منجر به توقف تولید، خسارات مالی و حتی خطرات جانی شود. به طور کلی، تفاوت‌های کلیدی بین امنیت IT و OT را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
اهداف: در فناوری اطلاعات، هدف اصلی حفظ محرمانگی، یکپارچگی و در دسترس‌پذیری داده‌ها است، در حالی که در OT، هدف اصلی حفظ ایمنی و قابلیت اطمینان فرآیندهای صنعتی است.
تجهیزات: تجهیزات مورد استفاده در فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی متفاوت است. IT از تجهیزات مدرن و عمدتا همه‌منظوره استفاده می‌کند، در حالی که OT ممکن است از تجهیزات اختصاصی استفاده کند.
پروتکل‌های ارتباطی: پروتکل‌های ارتباطی مورد استفاده در فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی متفاوت است. IT از پروتکل‌های استاندارد و شناخته شده استفاده می‌کند، در حالی که OT ممکن از پروتکل‌های اختصاصی و قدیمی استفاده کند.
زمان پاسخگویی: زمان پاسخگویی به تهدیدات در فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی متفاوت است. در IT، زمان پاسخگویی کوتاه‌تر است، در حالی که در OT، زمان پاسخگویی ممکن است طولانی‌تر باشد.
پیامدهای حملات: پیامدهای حملات سایبری در فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی متفاوت است. در IT، حملات ممکن است منجر به سرقت داده‌ها یا اختلال در خدمات شود، در حالی که در OT، حملات ممکن است منجر به توقف تولید، خسارات مالی و حتی خطرات جانی شود.
تفاوت محیط‌های عملیاتی IT و OT و تأثیر آن بر امنیت سایبری
محیط‌های عملیاتی فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی به رغم همپوشانی‌هایی که به دلیل افزایش اتصال دستگاه‌ها پیدا کرده‌اند، تفاوت‌های اساسی دارند. این تفاوت‌ها در زیرساخت‌ها، اهداف، تهدیدات و در نتیجه، رویکردهای امنیتی آن‌ها نمود پیدا می‌کند. سیستم‌های فناوری عملیاتی که اغلب در محیط‌های صنعتی و زیرساخت‌های حیاتی مستقر هستند، معمولا بر روی سیستم عامل‌های تخصصی و قدیمی اجرا می‌شوند و ممکن است از ابزارهای امنیتی سنتی مانند آنتی‌ویروس‌ها و فایروال‌ها به طور گسترده استفاده نمی‌کنند. همچنین، برنامه‌نویسی و پیکربندی این سیستم‌ها اغلب به صورت سفارشی و با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی خاص انجام می‌شود. در مقابل، سیستم‌های فناوری اطلاعات به طور معمول بر روی سیستم‌عامل‌های عمومی اجرا می‌شوند و از طیف گسترده‌ای از ابزارهای امنیتی و پروتکل‌های ارتباطی استاندارد بهره می‌برند.
این تفاوت‌ها به این معنی است که تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های موجود در محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی متفاوت هستند. در حالی که تهدیدات در محیط‌های فناوری اطلاعات اغلب شامل بدافزارها، حملات فیشینگ و نفوذ به شبکه‌ها است، تهدیدات در محیط‌های فناوری عملیاتی ممکن است منجر به اختلال در فرآیندهای صنعتی، خسارات مالی و حتی خطرات جانی شود. به همین دلیل، رویکردهای امنیتی در این دو محیط متفاوت است و نیازمند درک عمیق از ویژگی‌های خاص هر یک از آن‌ها است.
همچنین، توجه داشته باشید که تهدیدات در محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی نیز متفاوت هستند. در فناوری اطلاعات، تهدیدات اغلب شامل حملات سایبری مانند بدافزارها، فیشینگ و حملات DDoS است که هدف آن‌ها سرقت داده‌ها یا اختلال در خدمات است. در مقابل، تهدیدات در فناوری عملیاتی بیشتر شامل حملات هدفمند به زیرساخت‌های حیاتی است که می‌توانند منجر به توقف تولید، خسارات محیط زیستی و اختلال در خدمات عمومی شود.
همچنین، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی نیز تفاوت‌های قابل توجهی دارند. سیستم‌های فناوری اطلاعات معمولا از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای استاندارد و به‌روز استفاده می‌کنند و به راحتی قابل ارتقا هستند. در حالی که سیستم‌های فناوری عملیاتی اغلب از سخت‌افزارهای قدیمی و سفارشی استفاده می‌کنند و به‌روزرسانی آن‌ها ممکن است پیچیده و زمان‌بر باشد. با این توصیف باید بگوییم در فناوری اطلاعات، حملات ممکن است منجر به خسارات مالی، از دست رفتن اعتبار و اختلال در کسب‌وکار شود. در حالی که در فناوری عملیاتی، حملات می‌توانند عواقب بسیار جدی‌تری مانند توقف تولید، خسارات محیط زیستی و حتی تهدید امنیت ملی داشته باشند.
به طور معمول، سیستم‌های فناوری اطلاعات به دلیل ماهیت پویای خود نیاز به به‌روزرسانی‌های مداوم دارند تا در برابر تهدیدات جدید مقاوم باشند. در مقابل، سیستم‌های فناوری عملیاتی به دلیل ماهیت حیاتی خود، معمولا با احتیاط بیشتری به‌روزرسانی می‌شوند تا از اختلال در فرآیندهای تولید جلوگیری شود. در نتیجه، ایمن‌سازی شبکه‌های IT و OT نیازمند رویکردهای متفاوتی است. سازمان‌ها باید با در نظر گرفتن تفاوت‌های این دو محیط، یک استراتژی جامع برای امنیت سایبری خود تدوین کنند که شامل شناسایی تهدیدات، ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها، پیاده‌سازی اقدامات امنیتی مناسب و آموزش کارکنان باشد.
شباهت‌ها و همگرایی در امنیت سایبری IT و OT
با وجود تفاوت‌های اساسی در زیرساخت‌ها، اهداف و تهدیدات، امنیت سایبری در محیط‌های فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی نقاط مشترک قابل توجهی نیز دارد. در گذشته، سیستم‌های فناوری عملیاتی، به دلیل ماهیت حساس و حیاتی، به صورت ایزوله و جدا از شبکه‌های فناوری اطلاعات عمل می‌کردند، اما با پیشرفت فناوری و افزایش نیاز به نظارت و کنترل از راه دور، مرز بین این دو محیط در حال محو شدن است. امروزه، بسیاری از سازمان‌ها از سیستم‌های فناوری اطلاعات برای مدیریت و نظارت بر تجهیزات فناوری عملیاتی استفاده می‌کنند که این امر باعث ایجاد وابستگی متقابل بین این دو حوزه شده است.
یکی از مهم‌ترین شباهت‌های بین امنیت فناوری اطلاعات و فناوری عملیاتی، اهمیت حفاظت از اطلاعات است. هر دو محیط شامل اطلاعات حساس و حیاتی هستند که در صورت افشا شدن، می‌توانند به سازمان‌ها آسیب جدی وارد کنند. همچنین، هر دو محیط در معرض تهدیدات سایبری مانند بدافزارها، حملات فیشینگ و نفوذ به شبکه قرار دارند. علاوه بر این، هر دو محیط به ابزارها و تکنیک‌های امنیتی مشابهی نیاز دارند. برای مثال، استفاده از فایروال‌ها، سیستم‌های تشخیص نفوذ، و رمزنگاری در هر دو محیط برای حفاظت از داده‌ها و سیستم‌ها ضروری است. همچنین، آموزش کارکنان در مورد بهترین شیوه‌های امنیتی و آگاهی‌سازی در مورد تهدیدات سایبری، در هر دو محیط از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به همگرایی روزافزون IT و OT، سازمان‌ها باید به سمت یک رویکرد یکپارچه برای امنیت سایبری حرکت کنند. این رویکرد شامل ایجاد یک چارچوب امنیتی جامع، به اشتراک گذاری اطلاعات امنیتی بین تیم‌های IT و OT، و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های امنیتی مناسب است.
خدمات امنیت سایبری IT و OT شرکت مفتاح رایانه افزار
شرکت مفتاح رایانه‌افزار با ارائه راهکارهای جامع و تخصصی در حوزه امنیت سایبری IT و OT، به موسسات خصوصی و ارگان‌های دولتی کمک می‌کند با اطمینان خاطر فعالیت‌های تجاری خود را انجام دهند. ما در مفتاح رایانه‌افزار، با درک عمیق از پیچیدگی‌های محیط‌های IT و OT، راهکارهایی را ارائه می‌دهیم که به شما کمک می‌کنند در برابر تهدیدات روزافزون سایبری مقاوم شوید. تیم متخصص ما با بهره‌گیری از آخرین فناوری‌ها و دانش روز دنیا، خدمات زیر را ارائه می‌دهد.
- ارزیابی جامع امنیت: با انجام ارزیابی‌های دقیق و مستمر، نقاط ضعف سیستم‌های شما را شناسایی کرده و راهکارهای مناسب برای رفع آن‌ها ارائه می‌دهیم.
- طراحی و پیاده‌سازی راهکارهای امنیتی: با توجه به نیازهای خاص سازمان شما، راهکارهای امنیتی سفارشی‌سازی شده‌ای را طراحی و پیاده‌سازی می‌کنیم.
- مدیریت وقایع امنیتی: در صورت وقوع هرگونه حادثه امنیتی، تیم واکنش سریع ما به سرعت وارد عمل شده و خسارات وارده را به حداقل می‌رساند.
- آموزش کارکنان: از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، آگاهی کارکنان شما را در زمینه امنیت سایبری افزایش می‌دهیم تا نقش موثری در حفظ امنیت سازمان ایفا کنند.
راهکارهای ما شامل تامین امنیت شبکه‌های IT و OT است که حفاظت از شبکه‌های سازمانی در برابر حملات سایبری با استفاده از فایروال‌های فورتی‌نت، سوفوس، سیستم‌های تشخیص نفوذ و سایر ابزارهای امنیتی را به همراه دارد. همچنین، تیم متخصصان ما با ارائه راهکارهای نوین به حفاظت از اطلاعات حساس سازمانی با استفاده از روش‌های نوین رمزنگاری، پشتیبان‌گیری و بازیابی اطلاعات می‌پردازد. از دیگر خدمات ارائه شده از سوی تیم متخصصان ما باید به محافظت از داده‌ها و برنامه‌های کاربردی شما در محیط‌های ابری با استفاده از راهکارهای امنیتی پیشرفته و حفاظت از دستگاه‌های متصل به اینترنت و اینترنت اشیا در برابر تهدیدات سایبری اشاره کرد. با انتخاب شرکت مفتاح رایانه‌افزار، به شما این اطمینان را می‌دهیم که از بهترین راهکارهای امنیتی برای حفاظت از اطلاعات و زیرساخت‌های کسب‌وکار خود بهره‌مند خواهید شد. ما با ارائه خدمات با کیفیت همراه همیشگی شما خواهیم بود. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان، با ما تماس بگیرید. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با کارشناسان ما با شماره 02142922 یا آدرس [email protected] تماس حاصل فرمایید.
مفتاح رایانه افزار؛ امنیت سایبری، تضمین آینده شما
حمیدرضا تائبی
