تعریف هوش تهدید سایبری
هوش سایبری، یا هوش تهدید سایبری، یک رشته تخصصی در امنیت سایبری است که بر جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات مربوط به تهدیدات سایبری متمرکز است. هدف اصلی هوش سایبری، پیش‌بینی و پیشگیری از حملات سایبری است. با استفاده از هوش سایبری، سازمان‌ها می‌توانند تهدیدات را شناسایی کنند، آسیب‌پذیری‌ها را برطرف کنند و استراتژی‌های دفاعی موثرتری را اتخاذ کنند. این رشته با جمع‌آوری داده‌ها از منابع مختلف مانند اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، اخبار، گزارش‌های امنیتی و اطلاعات تهدیدات شناخته شده، شروع می‌شود. سپس، این داده‌ها با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف تحلیل می‌شوند تا الگوها، روندها و نشانه‌های احتمالی حملات شناسایی شوند. با درک عمیق از تهدیدات، سازمان‌ها می‌توانند اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهند، مانند به‌روزرسانی سیستم‌های امنیتی، آموزش کارکنان، و ایجاد برنامه‌های پاسخ به حوادث. همچنین، هوش سایبری به سازمان‌ها کمک می‌کند به سرعت به حملات سایبری واکنش نشان دهند و خسارات ناشی از آن‌ها را کاهش دهند.
هوش سایبری شامل چه فعالیت‌هایی است؟
هوش تهدید سایبری به عنوان یک ابزار قدرتمند، نقش کلیدی در حفاظت از سازمان‌ها و افراد در برابر تهدیدات روزافزون سایبری ایفا می‌کند. این فناوری با جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات مربوط به تهدیدات، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا پیش از وقوع حمله، از آن آگاه شوند و اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند. برخی از مهم‌ترین مزایای هوش سایبری به شرح زیر هستند:
کاهش ریسک حملات سایبری: یکی از مهم‌ترین مزایای هوش سایبری، کاهش قابل توجه ریسک مواجهه با حملات سایبری است. با شناسایی زودهنگام تهدیدات، سازمان‌ها می‌توانند آسیب‌پذیری‌های خود را برطرف کرده و از نفوذ مهاجمان جلوگیری کنند. همچنین، هوش سایبری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به سرعت به حملات واکنش نشان دهند و خسارات ناشی از آن‌ها را به حداقل برسانند.
بهبود امنیت سایبری: هوش سایبری با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد تهدیدات، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا استراتژی‌های دفاعی خود را تقویت کنند. با استفاده از این اطلاعات، می‌توان نقاط ضعف سیستم‌های امنیتی را شناسایی کرده و اقدامات لازم برای رفع آن‌ها را انجام داد.
افزایش آگاهی: هوش سایبری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از آخرین تهدیدات و روندهای امنیتی آگاه باشند. این آگاهی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به طور مداوم سیستم‌های امنیتی خود را به روز نگه دارند و از آخرین فناوری‌های امنیتی استفاده کنند.
تصمیم‌گیری بهتر: با استفاده از اطلاعات دقیق و قابل اعتماد که توسط هوش سایبری فراهم می‌شود، مدیران می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری در زمینه امنیت سایبری اتخاذ کنند. این تصمیمات می‌تواند شامل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های امنیتی جدید، آموزش کارکنان و ایجاد برنامه‌های پاسخ به حوادث باشد.
کاهش هزینه‌ها: در بلندمدت، سرمایه‌گذاری در هوش سایبری می‌تواند هزینه‌های ناشی از حملات سایبری را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های مستقیم مانند هزینه‌های بازیابی سیستم‌ها و جبران خسارات و هزینه‌های غیرمستقیم مانند از دست دادن مشتریان و آسیب به برند می‌شود.
افزایش اعتماد مشتریان: مشتریان به سازمان‌هایی که امنیت داده‌های آن‌ها را تضمین می‌کنند، اعتماد بیشتری دارند. هوش سایبری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نشان دهند برای حفاظت از داده‌های مشتریان خود تلاش می‌کنند و این اعتماد می‌تواند به افزایش فروش و بهبود روابط با مشتریان منجر شود.
بهبود بهره‌وری: با کاهش وقوع حملات سایبری و بهبود امنیت سیستم‌ها، سازمان‌ها می‌توانند بهره‌وری خود را افزایش دهند، زیرا کارکنان می‌توانند بدون نگرانی در مورد تهدیدات سایبری، به کار خود ادامه دهند.
هوش تهدیدات سایبری چیست؟
هوش تهدید سایبری (Cyber Threat Intelligence) به فرایند جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات در مورد تهدیدات سایبری فعلی و بالقوه اطلاق می‌شود. همان‌گونه که اشاره کردیم، این اطلاعات از منابع متنوعی مانند اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، گزارش‌های امنیتی، و داده‌های داخلی سازمان جمع‌آوری می‌شود. هدف اصلی از هوش تهدیدات سایبری، شناسایی زودهنگام تهدیدات، درک انگیزه‌ها و روش‌های عمل مهاجمان، و در نهایت، کاهش ریسک حملات سایبری است. با استفاده از هوش تهدیدات سایبری، سازمان‌ها می‌توانند آسیب‌پذیری‌های خود را شناسایی کرده، استراتژی‌های دفاعی را بهبود بخشیده و به سرعت به حوادث امنیتی پاسخ دهند. این فرآیند شامل تحلیل عمیق داده‌ها، شناسایی الگوها و روندها، و ارزیابی سطح تهدید است. با این کار، سازمان‌ها می‌توانند به طور فعالانه از خود در برابر حملات سایبری محافظت کنند و از وقوع خسارات مالی و اعتباری جلوگیری نمایند. به عبارت دیگر، هوش تهدیدات سایبری به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا به جای واکنش انفعالی به حملات، به صورت پیش‌دستانه عمل کنند و از بروز مشکلات جلوگیری کنند. به طور خلاصه، هوش تهدیدات سایبری شامل مراحل زیر است:
جمع‌آوری اطلاعات: گردآوری داده‌ها از منابع مختلف داخلی و خارجی.
تحلیل اطلاعات: پردازش داده‌ها برای شناسایی الگوها و تهدیدات.
تفسیر اطلاعات: تفسیر نتایج تحلیل برای ارزیابی سطح تهدید.
اشتراک‌گذاری اطلاعات: انتقال اطلاعات به تیم‌های امنیتی و تصمیم‌گیران.
پاسخ به تهدیدات: ایجاد برنامه‌های پاسخ به حوادث و واکنش به تهدیدات.
انواع هوش تهدیدات سایبری
هوش تهدیدات سایبری (Threat Intelligence)، همانطور که پیشتر ذکر شد، فرایندی متمرکز بر جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات مربوط به تهدیدات سایبری است، اما این اطلاعات از منابع مختلف و با هدف‌های متنوعی جمع‌آوری می‌شوند. به همین دلیل، هوش تهدیدات سایبری را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد که هر کدام بر روی جنبه خاصی از تهدیدات تمرکز می‌کنند. انواع اصلی هوش تهدیدات سایبری به شرح زیر هستند:
هوش تهدید استراتژیک: این نوع هوش، نگاهی کلی به چشم‌انداز تهدیدات سایبری ارائه می‌دهد. اطلاعاتی در مورد روندهای کلی، انگیزه‌های مهاجمان، و تهدیدات نوظهور ارائه می‌دهد. هوش تهدید استراتژیک به سازمان‌ها کمک می‌کند تا یک استراتژی امنیتی بلندمدت تدوین کنند.
هوش تهدید تاکتیکی: این نوع هوش، بر روی تهدیدات خاص و جاری تمرکز دارد. اطلاعاتی در مورد گروه‌های هکری، ابزارها و تکنیک‌های مورد استفاده آن‌ها، و شاخص‌های حمله ارائه می‌دهد. هوش تهدید تاکتیکی به سازمان‌ها کمک می‌کند به سرعت به تهدیدات واکنش نشان دهند.
هوش تهدید عملیاتی: این نوع هوش، بسیار فنی و تخصصی است و بر روی جزئیات فنی حملات تمرکز دارد. اطلاعاتی در مورد کدهای مخرب، آسیب‌پذیری‌ها و تکنیک‌های نفوذ ارائه می‌دهد. هوش تهدید عملیاتی به تیم‌های امنیت سایبری کمک می‌کند تا حملات را تشخیص داده و مهار کنند.
هوش تهدید مالی: این نوع هوش، بر روی انگیزه‌های مالی مهاجمان تمرکز دارد. اطلاعاتی در مورد حملات باج‌افزاری، سرقت داده‌ها و سایر تهدیدات مالی ارائه می‌دهد. هوش تهدید مالی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از دارایی‌های خود محافظت کنند.
علاوه بر این تقسیم‌بندی، هوش تهدیدات سایبری را می‌توان بر اساس منبع اطلاعات نیز طبقه‌بندی کرد:
هوش تهدید باز: اطلاعاتی که از منابع عمومی مانند اینترنت، رسانه‌های اجتماعی و گزارش‌های امنیتی جمع‌آوری می‌شود.
هوش تهدید بسته: اطلاعاتی که از منابع خصوصی مانند داده‌های داخلی سازمان، گزارش‌های امنیتی شرکا و اطلاعات به اشتراک گذاشته شده توسط سازمان‌های اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود.
سناریویی برای درک بهتر هوش تهدیدات سایبری
برای درک بهتر هوش تهدیدات سایبری، اجازه دهید به ذکر یک سناریو بپردازیم. یک شرکت بزرگ تولیدی با چندین کارخانه در سراسر کشور، به دلیل اهمیت بالای محصولات خود در بازار، همواره هدف حملات سایبری بوده است. این شرکت دارای سیستم‌های کنترل صنعتی (ICS) پیچیده‌ای است که فرایند تولید را کنترل می‌کنند و به اینترنت متصل هستند. به طور کلی، یک حمله هکری به شرح زیر انجام می‌شود:
شروع حمله
- جمع‌آوری اطلاعات: مهاجمان با انجام تحقیقات گسترده، اطلاعاتی درباره شرکت، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، محصولات و حتی کارمندان جمع‌آوری می‌کنند. آن‌ها از شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت شرکت و حتی سطل‌های زباله اطراف شرکت برای جمع‌آوری این اطلاعات استفاده می‌کنند.
- شناسایی آسیب‌پذیری‌ها: مهاجمان با استفاده از ابزارهای اسکن آسیب‌پذیری، نقاط ضعف موجود در سیستم‌های شرکت را شناسایی می‌کنند. آن‌ها به دنبال آسیب‌پذیری‌هایی در سیستم‌های کنترل صنعتی، سرورهای وب، پایگاه داده‌ها و سایر سیستم‌های حیاتی شرکت هستند.
- نفوذ به شبکه: مهاجمان از طریق یک ایمیل فیشینگ شامل بدافزار، به شبکه شرکت نفوذ می‌کنند. این بدافزار به آن‌ها اجازه می‌دهد به صورت مخفیانه در شبکه حرکت کرده و به سیستم‌های حساس دسترسی پیدا کنند.
- جاسوسی و سرقت داده‌ها: مهاجمان پس از نفوذ به شبکه، به دنبال سرقت اطلاعات حساس مانند فرمول‌های تولید، طرح‌های طراحی، اطلاعات مشتریان و داده‌های مالی هستند. آن‌ها ممکن است به دنبال کنترل سیستم‌های کنترل صنعتی برای ایجاد اختلال در تولید باشند.
- انتشار بدافزار: مهاجمان بدافزاری را در سراسر شبکه منتشر می‌کنند تا فعالیت‌های خود را پنهان کرده و گسترش دهند. این بدافزار می‌تواند به صورت خودکار به دنبال سیستم‌های جدید برای آلوده کردن باشد.
اکنون به این پرسش مهم می‌رسیم که حمله فوق چه تاثیراتی بر زیرساخت دارد؟ مهاجمان با دستکاری در سیستم‌های کنترل صنعتی، می‌توانند باعث توقف خطوط تولید شده و خسارات مالی سنگینی به شرکت وارد کنند. این در حالی است که سرقت اطلاعات حساس دور از انتظار نیست. سرقت اطلاعات محرمانه می‌تواند به شرکت لطمه جدی وارد کرده و منجر به از دست دادن مشتریان، جریمه‌های قانونی و آسیب به شهرت شرکت شود. همچنین، حمله مذکور می‌تواند عملیات تجاری شرکت را مختل کرده و باعث کاهش بهره‌وری شود یا در موارد بدتر، مهاجمان ممکن است باج‌افزاری را به زیرساخت وارد کرده و اطلاعات را قفل کنند که عدم دسترسی به اطلاعات را به‌همراه خواهد داشت. در این حالت، شرکت مجبور است برای دسترسی دوباره به اطلاعات، باج مربوطه را پرداخت کند.
چگونه می‌توانیم به این حمله پاسخ دهیم؟ مراحل انجام این‌کار را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:
شناسایی حمله: تیم امنیتی شرکت با استفاده از ابزارهای تشخیص نفوذ و تحلیل رفتار، به وجود حمله پی می‌برد.
ایزوله کردن سیستم‌های آلوده: سیستم‌های آلوده از شبکه جدا شده تا از گسترش بدافزار جلوگیری شود.
تحقیق و بررسی: تیم امنیتی به بررسی دقیق حمله پرداخته و به دنبال یافتن منبع حمله و نحوه نفوذ مهاجمان می‌پردازد.
بازیابی سیستم‌ها: سیستم‌های آسیب‌دیده بازیابی شده و داده‌های از دست رفته بازگردانده می‌شوند.
افزایش سطح امنیت: شرکت اقدامات امنیتی خود را تقویت کرده و آسیب‌پذیری‌های موجود را برطرف می‌کند.
همان‌گونه که در سناریو فرضی متوجه شده‌اید در این‌جا، نقش هوش تهدیدات سایبری می‌تواند در پیش‌بینی تهدیدات متجلی شود. با استفاده از هوش تهدیدات سایبری، شرکت می‌تواند تهدیدات احتمالی را پیش‌بینی کرده و اقدامات پیشگیرانه انجام دهد. این در حالی است که هوش تهدیدات سایبری به شرکت کمک می‌کند تا حملات را در مراحل اولیه شناسایی کرده و از گسترش آن‌ها جلوگیری کند، با تحلیل دقیق اطلاعات، به درک عمیقی از انگیزه‌ها، روش‌ها و اهداف مهاجمان دست یابد و استراتژی دفاعی خود را بهبود بخشیده و در برابر تهدیدات آینده مقاوم‌تر شود. به بیان دقیق‌تر، این سناریو نشان می‌دهد که حملات سایبری می‌توانند عواقب بسیار جدی برای سازمان‌ها داشته باشند. هوش تهدیدات سایبری به عنوان یک ابزار قدرتمند، به سازمان‌ها کمک می‌کند در برابر این تهدیدات پیچیده پایداری خود را حفظ کرده و به فعالیت ادامه دهند.
ابزارهای موجود هوش تهدید سایبری (Threat Intelligence )
ابزارهای هوش تهدید سایبری، مجموعه گسترده‌ای از نرم‌افزارها و سرویس‌هایی هستند که به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا تهدیدات سایبری را شناسایی، تحلیل و به آن‌ها پاسخ دهند. این ابزارها با جمع‌آوری، پردازش و تحلیل داده‌های مختلف از منابع متنوع، به سازمان‌ها دید جامعی از چشم‌انداز تهدیدات ارائه می‌دهند. از ابزارهای پر کاربرد به موارد زیر باید اشاره کرد:
پلتفرم‌های جمع‌آوری اطلاعات: این پلتفرم‌ها، داده‌های تهدید را از منابع مختلفی مانند اینترنت ، شبکه‌های اجتماعی، فرم‌ها و گزارش‌های امنیتی جمع‌آوری می‌کنند.
موتورهای جستجوی تهدید: این موتورها به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا به سرعت اطلاعات خاصی در مورد تهدیدات را پیدا کنند. برای مثال، می‌توانند به دنبال شاخص‌های حمله، گروه‌های هکری خاص یا آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده باشند.
سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS): این سیستم‌ها به صورت مداوم شبکه را برای شناسایی فعالیت‌های مشکوک نظارت می‌کنند. آن‌ها می‌توانند حملات در حال انجام را تشخیص داده و هشدار دهند.
سیستم‌های پیشگیری از نفوذ (IPS): این سیستم‌ها یک قدم فراتر از IDSها رفته و علاوه بر تشخیص، می‌توانند حملات را مسدود کنند.
ابزارهای تحلیل رفتار: این ابزارها رفتار کاربران و سیستم‌ها را تحلیل می‌کنند تا فعالیت‌های غیرعادی را شناسایی کنند. برای مثال، می‌توانند افزایش ناگهانی ترافیک شبکه، دسترسی‌های غیرمجاز یا دانلود فایل‌های مشکوک را تشخیص دهند.
ابزارهای مدیریت آسیب‌پذیری: این ابزارها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌های خود را شناسایی و برطرف کنند.
ابزارهای تحلیل داده‌های تهدید: این ابزارها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا حجم عظیمی از داده‌های تهدید را تحلیل کرده و بینش‌های ارزشمندی از آن استخراج کنند و با سایر ابزارهای امنیتی مانند فایروال‌ها، سیستم‌های تشخیص نفوذ و سیستم‌های مدیریت رویدادهای امنیتی (SIEM) یکپارچه می‌شوند.
با استفاده از این ابزارها، سازمان‌ها می‌توانند به طور موثرتری از خود در برابر تهدیدات سایبری محافظت کرده و ریسک‌های امنیتی را کاهش دهند.
نویسنده: حمیدرضا تائبی
