گواهینامه 80 PLUS چیست؟
گواهینامه 80 PLUS یک استاندارد بین‌المللی است که برای ارزیابی راندمان منابع تغذیه (پاور) به کار می‌رود. این گواهینامه نشان می‌دهد که یک منبع تغذیه تا چه اندازه توان الکتریکی ورودی را به انرژی قابل استفاده برای مولفه‌های سیستمی تبدیل می‌کند و چه مقدار از آن به صورت گرما تلف می‌شود. به عبارت ساده‌تر، گواهینامه مذکور، بیان‌گر این نکته است که پاور تا چه حد کارآمد و بهینه است. راندمان بالا در یک منبع تغذیه مزایای متعددی دارد، از جمله کاهش مصرف انرژی، تولید گرمای کمتر، افزایش طول عمر قطعات و کاهش هزینه‌های برق مصرفی. منابع تغذیه با گواهینامه 80 PLUS معمولا نسبت به مدل‌های معمولی گران‌تر هستند، اما این هزینه اضافی به مرور زمان با کاهش هزینه‌های انرژی جبران می‌شود.
گواهینامه 80 PLUS سطوح مختلفی دارد که هر سطح نشان‌دهنده راندمان خاصی است. این سطوح برنزی، نقره‌ای، طلایی، پلاتینیوم و تیتانیوم هستند. هرچه سطح گواهینامه بالاتر باشد، راندمان منبع تغذیه نیز بیشتر است. علاوه بر راندمان، این گواهینامه معیارهای دیگری مانند نوسانات ولتاژ، نویز الکترومغناطیسی و قابلیت اطمینان را نیز در نظر می‌گیرد. بنابراین، انتخاب یک منبع تغذیه با گواهینامه 80 PLUS تضمین می‌کند یک محصول با کیفیت بالا و کارآمد را خریداری کرده‌اید. به طور خلاصه، این گواهینامه یک شاخص مهم برای انتخاب منبع تغذیه مناسب برای یک سیستم است. با انتخاب پاوری که گواهینامه فوق را داشته باشد، شما هنگام انتخاب محصول، به محیط زیست کمک می‌کنید و در هزینه‌های بلندمدت خود صرفه‌جویی می‌کنید. جدول زیر سطوح مختلف عملکرد را نشان می‌دهد.
چهار دسته گواهینامه
در حال حاضر گواهی‌های منبع تغذیه به هفت گروه زیر تقسیم شده‌اند:
- دسکتاپ داخلی 115 ولت
- دسکتاپ داخلی 230 ولت اتحادیه اروپا
- صنعتی 115 ولت
- مرکز داده AC با افزونگی داخلی 230 ولت
- مرکز داده DC با افزونگی داخلی 380 ولت
- مرکز داده AC با افزونگی داخلی 277 ولت
- مرکز داده AC با افزونگی داخلی 480 ولت
در ارتباط با سطوح بالای گواهی‌نامه‌ها، ما به ضریب توان 0.9 یا بالاتر در 20٪، 50٪ و 100٪ بار نیاز داریم. همچنین، در سطح پلاتینیوم ضریب توان 0.95 یا بالاتر برای سرورها نیاز است.
تبلیغات گمراه‌کننده در مورد منبع تغذیه
برخی شرکت‌ها ادعا می‌کنند که محصولاتشان دارای گواهینامه 80 PLUS هستند، در حالی که گواهینامه ندارند و حتی ممکن است استانداردها را رعایت نکنند. بالاترین سطح 80 پلاس، تیتانیوم 80 پلاس است که عملکرد 96٪ را بارهای کاری 50٪ ارائه می‌دهد. همچنین، برخی شرکت‌ها ادعا می‌کنند که به این سطح رسیده‌اند، حتی اگر فقط نزدیک به آن باشند (مثلاً 95.xx٪)، اما این حرف درست نیست، زیرا می‌توان واحد تست را برای افزایش اندک اعداد، نسبت به مدل‌های تولیدی، بهبود داد. وقتی شرکتی یک منبع تغذیه OEM را با نام جدید می‌فروشد، باید با نام و شرکت جدید گواهینامه بگیرد، حتی اگر منبع تغذیه OEM گواهینامه داشته باشد. در برخی موارد، فروشنده‌ای به ولتاژ بالاتری نسبت به توان واقعی منبع تغذیه اشاره می‌کند، بنابراین منبع تغذیه فروشنده الزامات 80 پلاس را برآورده نمی‌کند. اگرچه برخی تولیدکنندگان منبع تغذیه محصولات خود را با نام‌های مشابهی مانند “85 پلاس”، “90 پلاس” و “95 پلاس” نامگذاری می‌کنند، اما هیچ گواهینامه یا استاندارد رسمی با این نام‌ها وجود ندارد.
بررسی فنی
کارایی یک منبع تغذیه کامپیوتر، توان خروجی تقسیم بر توان ورودی آن است. توان ورودی باقی‌مانده طبق قانون پایستگی انرژی به گرما تبدیل می‌شود. برای مثال، یک منبع تغذیه 600 وات با 60 درصد کارایی در بار کامل، 1000 وات از برق شهری می‌کشد و 400 وات را به گرما تبدیل می‌کند.
یک منبع تغذیه 600 وات با 80 درصد کارایی در بار کامل، 750 وات از برق شهری می‌کشد و تنها 150 وات را به گرما تبدیل می‌کند.
برای یک منبع تغذیه مشخص، کارایی بسته به میزان توان تحویلی متفاوت است. به طور معمول، منبع تغذیه هنگامی که در وضعیت نیم تا سه چهارم بار کار کند، بیشترین کارایی را دارد، در حالی که در بار کم عملکرد کمتر و در حداکثر بار نیز راندمان کمتری دارد. منبع تغذیه‌های ATX قدیمی معمولا بین 60 تا 75 درصد کارایی داشتند. برای واجد شرایط بودن 80 پلاس، یک منبع تغذیه باید حداقل 80 درصد کارایی را در سه بار مشخص (20٪، 50٪ و 100٪ از حداکثر توان نامی) داشته باشد. با این حال، منبع تغذیه‌های 80 پلاس ممکن است در بارهای پایین‌تر کمتر از 80 درصد کارایی داشته باشند. برای مثال، یک منبع تغذیه 520 وات 80 پلاس ممکن است در 60 وات (یک توان بی‌کاری معمول برای یک کامپیوتر رومیزی) تنها 70 درصد یا کمتر کارایی دارد. بنابراین، انتخاب منبع تغذیه با ظرفیت مناسب به دستگاه و تجهیزات سخت‌افزاری که روی آن نصب می‌شود، بستگی دارد. دستیابی به سطوح کارایی بالاتر برای منابع تغذیه با ولتاژ بالاتر آسان‌تر است. بنابراین، بهترین انتخاب منبع تغذیه‌های طلایی و پلاتینیومی است که ظرفیت مناسب را ارائه می‌دهند. جدول زیر سطوح مختلف این گواهینامه را با جزییات دقیق‌تر نشان می‌دهد.
تاریخچه تکامل استاندارد 80 PLUS
استاندارد 80 PLUS (گواهینامه 80 PLUS) که به عنوان معیاری برای سنجش راندمان منابع تغذیه شناخته می‌شود، طی سال‌های گذشته تحولات قابل توجهی را تجربه کرده است. این استاندارد که ابتدا با هدف کاهش مصرف انرژی و بهبود کارایی منابع تغذیه معرفی شد، به سرعت به یک شاخص مهم در صنعت فناوری اطلاعات تبدیل شد. با افزایش آگاهی نسبت به مصرف انرژی و تاثیرات زیست‌محیطی آن، تقاضا برای منابع تغذیه کارآمدتر نیز افزایش یافت. در پاسخ به این نیاز، شرکت‌های تولیدکننده منابع تغذیه شروع به توسعه محصولات با راندمان بالاتر کردند و استاندارد 80 PLUS نیز به عنوان یک چارچوب برای ارزیابی این پیشرفت‌ها به وجود آمد. در ابتدا، این استاندارد صرفا به بررسی راندمان کلی منابع تغذیه در بارهای مختلف می‌پرداخت. اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، تکامل یافت و سطوح مختلفی برای آن تعریف شد که هر سطح نشان‌دهنده راندمان بالاتر و ویژگی‌های پیشرفته‌تری بود.
با معرفی سطوحی مانند برنزی، نقره‌ای، طلایی، پلاتینیوم و تیتانیوم، کاربران توانستند با توجه به نیازهای خود، منبع تغذیه مناسب را انتخاب کنند. همچنین، با پیشرفت فناوری‌های ساخت ترانزیستور و سایر قطعات الکترونیکی، راندمان منابع تغذیه به طور قابل توجهی افزایش یافت و استاندارد 80 PLUS نیز به روزرسانی شد تا این پیشرفت‌ها را پوشش دهد. امروزه، استاندارد فوق به عنوان یک استاندارد جهانی شناخته می‌شود و بسیاری از تولیدکنندگان منابع تغذیه محصولات خود را بر اساس این استاندارد تولید می‌کنند. با توجه به اهمیت روزافزون مصرف انرژی و حفظ محیط زیست، انتظار می‌رود که استاندارد 80 PLUS همچنان تکامل یابد و به عنوان یک معیار اصلی برای ارزیابی عملکرد منابع تغذیه مورد توجه قرار گیرد کامپیوترها باقی بماند.
کارایی یا بهره‌وری در منبع تغذیه چیست؟ (تبدیل انرژی با کمترین اتلاف)
کارایی یا بهره‌وری در منبع تغذیه به معنای توانایی آن در تبدیل انرژی الکتریکی ورودی به انرژی قابل استفاده توسط یک سیستم و مولفه‌های آن است. به عبارت ساده‌تر، کارایی نشان می‌دهد که چه مقدار از انرژی مصرفی توسط منبع تغذیه، به صورت مفید به مولفه‌های یک سیستم تحویل داده می‌شود و چه مقدار از آن به صورت گرما تلف می‌شود. یک منبع تغذیه کارآمد، انرژی کمتری را به صورت گرما هدر می‌دهد و در نتیجه، مصرف برق سیستم را کاهش می‌دهد. همچنین، منابع تغذیه کارآمدتر، عمر طولانی‌تری دارند و گرمای کمتری تولید می‌کنند که به نوبه خود باعث افزایش طول عمر سایر اجزای سیستم می‌شود. عوامل مختلفی بر کارایی منبع تغذیه تاثیرگذار هستند که از مهم‌ترین آن‌ها به موارد زیر باید اشاره کرد:
تکنولوژی ساخت: استفاده از ترانزیستورها و قطعات الکترونیکی با کیفیت بالا و تکنولوژی ساخت پیشرفته، به افزایش کارایی منبع تغذیه کمک می‌کند.
طراحی مدار: طراحی بهینه مدار داخلی منبع تغذیه، نقش مهمی در کاهش تلفات انرژی دارد.
بارهای کاری مختلف: کارایی منبع تغذیه در بارهای مختلف متفاوت است و معمولا در بارهای متوسط به بالا، به بیشترین مقدار خود می‌رسد.
به طور کلی مبحث کارایی منبع تغذیه به چهار معیار مهم اشاره دارد. اولین مورد کاهش مصرف انرژی است. منابع تغذیه کارآمد، مصرف برق سیستم را کاهش می‌دهند و در نتیجه، هزینه‌های انرژی را کاهش می‌دهند. دومین مورد، کاهش تولید گرما است. تولید گرمای کمتر، باعث افزایش طول عمر سایر مولفه‌های سیستم و بهبود پایداری سیستم می‌شود. مورد سوم کاهش نویز الکترومغناطیسی است. منابع تغذیه کارآمدتر، معمولا نویز الکترومغناطیسی کمتری تولید می‌کنند که به نوبه خود باعث بهبود عملکرد سایر دستگاه‌های الکترونیکی می‌شود. چهارمین مورد محافظت از محیط زیست است. کاهش مصرف انرژی، به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی محیط زیست کمک می‌کند.
سطوح مختلف استاندارد 80 پلاس با ورودی برق متفاوت
گواهینامه 80 PLUS سطوح مختلفی را برای مشخص کردن راندمان منابع تغذیه تعریف کرده است. هر سطح نشان‌دهنده راندمان خاصی در تبدیل انرژی ورودی به انرژی خروجی است، اما نکته‌ای که ممکن است کمتر به آن توجه شود، تفاوت عملکرد این سطوح در ولتاژهای ورودی مختلف است.
چرا ولتاژ ورودی مهم است؟
ولتاژ برق شهری در کشورهای مختلف متفاوت است و معمولا ولتاژهای 115 ولت و 230 ولت رایج هستند. راندمان یک منبع تغذیه در ولتاژهای مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد. به همین دلیل، استاندارد 80 پلاس علاوه بر سطوح مختلف، ولتاژ ورودی را نیز در نظر می‌گیرد. سطوح مختلف استاندارد 80 پلاس و ولتاژ ورودی به شرح زیر هستند:
- سطوح اصلی: برنزی، نقره‌ای، طلایی، پلاتینیوم و تیتانیوم. هرچه سطح بالاتر باشد، راندمان نیز بیشتر است.
- ولتاژهای ورودی: 115 ولت و 230 ولت. گاهی اوقات ولتاژهای خاص دیگری مانند 230 ولت در اتحادیه اروپا در نظر گرفته می‌شود.
جدول زیر، سطوح مختلف استاندارد 80 پلاس و راندمان آن‌ها در ولتاژهای مختلف را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که این اعداد به صورت تقریبی هستند و ممکن است بسته به مدل منبع تغذیه کمی متفاوت باشد.
سطح | راندمان تقریبی در 115 ولت | راندمان تقریبی در 230 ولت |
برنزی | 80% | 82% |
نقره‌ای | 85% | 87% |
طلایی | 87% | 90% |
پلاتینیوم | 90% | 92% |
تیتانیوم | 94% | 96% |
همانطور که در جدول مشاهده می‌شود، تفاوت راندمان در ولتاژهای مختلف معمولا چند درصد است و این تفاوت در استفاده روزمره چندان محسوس نیست. اگر در منطقه‌ای با ولتاژ 115 ولت زندگی می‌کنید، بهتر است منبع تغذیه‌ای با راندمان بالا در این ولتاژ انتخاب کنید. همچنین، برخی از منابع تغذیه دارای ولتاژ داخلی غیر زائد یا اضافی هستند که ممکن است بر راندمان در ولتاژهای مختلف تاثیر بگذارد. با توجه به توضیحاتی که ارائه کردیم باید بگوییم استاندارد 80 پلاس با در نظر گرفتن ولتاژ ورودی، به کاربران کمک می‌کند تا منبع تغذیه‌ای را انتخاب کنند متناسب با نیازها خریداری کنند. اگرچه تفاوت راندمان در ولتاژهای مختلف معمولا جزئی است، اما برای کاربران حرفه‌ای و افرادی که به دنبال حداکثر کارایی هستند، این تفاوت می‌تواند مهم باشد.
معایب گواهی 80 PLUS چیست؟
گرچه گواهینامه 80 PLUS به عنوان یک استاندارد طلایی برای سنجش راندمان منابع تغذیه شناخته می‌شود، اما مانند هر استاندارد دیگری، محدودیت‌ها و انتقاداتی نیز به آن وارد است. در ادامه به برخی از معایب و نکات قابل توجه در مورد این گواهینامه اشاره می‌کنیم:
۱. تمرکز بر راندمان در بارهای خاص
استاندارد 80 PLUS معمولا راندمان را در چندین بار مشخص شده ارزیابی می‌کند. این حرف بدان معنا است که ممکن است یک منبع تغذیه در بارهای دیگر، به ویژه بارهای بسیار کم یا بسیار زیاد، راندمان کمتری داشته باشد. بار سیستم ممکن است در طول زمان تغییر کند و همیشه با بارهایی که در تست‌های 80 PLUS استفاده می‌شوند، یکسان نباشد.
۲. عدم توجه به سایر عوامل کیفیت
گواهینامه 80 PLUS عمدتا بر راندمان تمرکز دارد و ممکن است سایر عوامل مهم مانند نویز الکترومغناطیسی، پایداری ولتاژ، قابلیت اطمینان و عمر مفید را به شکل دقیق مورد بررسی قرار ندهد. همچنین، یک منبع تغذیه با گواهینامه 80 PLUS لزوما از نظر کیفیت ساخت و مواد به کار رفته در بهترین سطح نیست.
۳. هزینه بیشتر
منابع تغذیه با گواهینامه 80 PLUS معمولا گران‌تر از مدل‌های معمولی هستند. این افزایش قیمت به دلیل استفاده از قطعات با کیفیت‌تر و طراحی‌های پیچیده‌تر است.
۴. عدم پوشش کامل نیازهای کاربران
برخی از کاربران ممکن به ویژگی‌های خاصی نیاز داشته باشند که در استاندارد 80 PLUS به آن‌ها پرداخته نشده است. برای مثال، برخی از کاربران ممکن به منبع تغذیه‌ای با تعداد کانکتورهای خاص یا قابلیت‌های ماژولار نیاز داشته باشند.
۵. آزمایشگاه‌های مختلف و روش‌های متفاوت:
نتایج آزمایش‌های 80 PLUS ممکن است بین آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. این تفاوت‌ها ناشی از تفاوت در تجهیزات و روش‌های آزمایش است.
۶. فریبکاری و تقلب
متاسفانه، برخی از تولیدکنندگان ممکن است محصولات خود را به عمد با گواهینامه 80 PLUS معرفی کنند. بنابراین، لازم است هنگام خرید منبع تغذیه، از فروشگاه‌های معتبر خرید کنید و به گواهینامه‌های رسمی توجه کنید.
کلام آخر
گواهینامه 80 PLUS یک ابزار مفید برای مقایسه راندمان منابع تغذیه است، اما نباید تنها معیار انتخاب شما باشد. برای انتخاب یک منبع تغذیه مناسب، علاوه بر گواهینامه 80 PLUS باید به عوامل دیگری مانند توان خروجی، تعداد کانکتورها، کیفیت ساخت، قیمت و نظرات کاربران نیز توجه کنید.
نویسنده: حمیدرضا تائبی
